تاریخ واردان و جنگ ارمنی (دو روایت باستانی از نبرد ارمنستان با ایران ساسانی)

اثر پیشِ ‌رو، نخستین ترجمۀ مشروح از متن کلاسیکِ ادبی و انتقادیِ کتاب «تاریخ واردان و جنگ ارمنی» است که در سدۀ ششم میلادی به زبان ارمنی نگاشته شده است.
تاریخ واردان و جنگ ارمنی، شورش ارمنستان علیه شاه ایران ساسانی را در سال‌های ۴۵۱-۴۵۰ میلادی، در اعتراض به آزار مسیحیت، توصیف می‌کند. یغیشه، تاریخنگار ارمنی، از این موقعیت استفاده می‌کند تا به طور کلی نگرش خود را به عنوان یک ارمنیِ مسیحی نسبت به مشکلات بقای فرهنگی و میهن‌پرستی در یک محیطِ خصمانه بیان کند. تاریخ او عمیقاً بر نویسندگان ارمنی، از دوران کلاسیک تا کنون، تأثیر گذاشته است. قهرمان آن، واردان، در ارمنستان، چهرۀ ایده‌آل یک میهن‌پرست باقی می‌ماند. مقدمۀ پروفسور تامسون، در حالی که یادداشت‌های گستردۀ افراد و مکان‌ها را شناسایی و جزئیات گزارش را روشن می‌کند، این اثر را در بافت تاریخی خود قرار داده است.