آمار دارالخـلافــۀ تهـــران (اسنادی از تاریخ اجتماعی تهران در عصر قاجار) – سال‌های ۱۲۶۹، ۱۲۸۶و ۱۳۱۷هجری قمری

📜 اثر حاضر شامل سه احصائیه (آمارگیری) از تهران دورۀ قاجار است که دربرگیرندۀ آمارهایی از دورۀ ناصری تا مظفری (1320-1269) به شمار می‌رود. نخستین آمار در سال 1269ق، از ابنیۀ تهران و با عنوان: «صورت عدد خانه‌ها و سایر بناهای دارالخلافۀ باهره تهران، 1269 هجری قمری» توسط شخصی ناشناس نوشته شده است. آمار دوم توسط عبدالغفار نجم‌الملک، در سال 1286ق از جمعیت تهران با عنوان «جغرافیا در نفوس اهالی دارالخلافۀ ناصری، 1286 هجری قمری» تهیه شده است. آمار سوم مربوط به دورۀ مظفری است که توسط اخضرعلی ‌شاه در سال 1317ق با عنوان: «تعیین و ثبت ابنیه، محاط خندق شهر دارالخلافه باهره، 1317 هجری قمری» گردآوری شده است.
این آمارها از سویی اطلاعات بسیار ارزنده‌ای از تحول شهر تهران در روند 50 سال به دست می‌دهند. از سویی دیگر از لحاظ اجتماعی، منابع بسیار غنی و پرباری به شمار می‌روند که ریشه و روندِ رشدِ شهر تهران را در گذشته برای ما روشن می‌کنند. بعضی از موضوعاتی را که در این آمارها می‌توان یافت: شرایط مالکیت. نحوۀ سرمایه‌گذاری در خانه، دکان و همچنین نحوۀ اجاره و اجاره‌نشینی، انواع مشاغل، موقوفات، وضع بازار و تعداد دکان‌ها، کاروانسراها، حمام‌های عمومی و مدارس و وضع زنان، مهاجرت از ولایات، اقلیت‌ها و غیره است.